Vitaminat dhe enzimat

Vitaminat janë të shumta dhe të gjitha me
përjashtim të vitaminës D nuk sintetizohen
në trupin e njeriut pra janë të pazëvendë-
sueshme për të dhe merren nga ai vetëm nga ushqimet. Nga latinishtja vitaminë do të
thotë amina e jetës.
Vitaminat klasifikohen në dy grupe në të
tretshme në ujë ku futen vitaminat B dhe C
dhe të tretshme në tretësirat organike (në
yndyra) ku futen vitaminat A, D, E, K etj. Karakteristikat e vitaminave kryesore janë:
vitamina A është vitaminë e tretshme në
yndyra dhe gjendet tek bimët qe përmbajnë
karotenoide funksioni kryesor i saj lidhet
me shikimin pasi formon kompleksin
rodopsin nga opsin + retinol

. Vitamina D
(kolikalceferoli) është e vetmja që
sintetizohet në trupin e njeriut ajo ka si
funksion të stimuloj zorrën e hollë të
përthithë Ca dhe P. Vitamina E (tokoferoli)
ndodhet kryesisht tek vaji i ullirit dhe e
mbron atë nga oksidimi duke lidhur
radikalet e lira.
Vitamina K (fitokinoni, manakinoni)
sintetizohet nga mikroorganizmat në
intestinën e njeriut funksioni i saj vihet re në
aktivizimin e pjastrinave në koagulimin e
gjakut. Vitamina C (acidi askorbik) merr pjesë në formimin e kolagjenit. Mungesa e 

disa prej këtyre vitaminave çon në shfaqjen
e sëmundjeve te njeriu si verbëri ne rastin e
mungesës së retinolit apo rakitizëm në
rastin e mungesës së vitaminës D.
Enzimat janë proteina të thjeshta ose të
përbëra të cilat identifikohen si katalizatorë,
pra përshpejtuese të reaksioneve duke hyrë
në reaksione dhe duke dalë prej tyre në
gjendjen fillestare pa u harxhuar. Njësia
enzimatike është katali.Enzimat klasifikohen në gjashtë klasa: 

Oksido-reduktazat të cilat marrin pjesë në
reaksionet e oksidoreduktimit, transferazat
të cilat kryejnë reaksionet e transformimit
të grupeve atomike, hidrolazat të cilat
marrin pjesë në hidrolizë, liazat të cilat
katalojnë reaksionet e lidhjes mbi lidhjen
dyfishe, izomerazat katalizojnë reaksionet e
izomerizimit dhe ligazat që katalizojnë

reaksionet në lidhjen e tyre.  

Substancat minerale

Substancat minerale janë të gjitha të
pazëvendësueshme nga organizmi i njeriut.
Substancat minerale që gjenden në
ushqime ndahen në tre grupe kryesore:
mineralet bazë që janë karboni, hidrogjeni,
oksigjeni dhe azoti. Minerale të
rëndësishme që janë: Na, Ca, Cl , Zn , P etj,
dhe minerale të tjera gjurmë të cilat janë në
përqindje shumë të vogël. Ushqimet me
origjinë bimore kanë përqindje më të lartë
të mineraleve pasi ato kanë kontakt të
drejtpërdrejtë me tokën. Funksionet e mineraleve janë: qarkullimi i
ujit në organizëm dhe ruajtja e ekuilibrit
acido-bazik.

Minerale si Kalciumi ndikojnë në formimin e kockave dhe në rritje ,fosfori
merr pjesë në formimin e ATP-së
molekulës më të rëndësishme energjetike,
këto janë disa nga veçoritë e mineraleve ose
funksione të tyre. Por mungesa e disa
mineraleve mund të çoj sëmundje në
organizmin e njeriut.